CEMİYET VE MEDENİYETLERDE MONARŞİ - Neriman AKTOĞA

                  CEMİYET VE MEDENİYETLERDE MONARŞİ

                                                                                                            Neriman AKTOĞA[1]

          Monarşi:

          Bir hükümdarın devlet başkanı olduğu yönetim biçimidir. Buna saltanatın bir başka adı da diyebiliriz. Monarşiyi diğer yönetim biçimlerinden ayıran en önemli özelliği kişinin bu yetkiyi yaşamı boyunca elinde bulundurmasıdır. Hatta hükümdar öldükten sonra bile onun soyundan (oğlu, kardeşi) biri başa gelir.

          Monarşi yüzyıllar boyu dünyada en yaygın yönetim biçimidir. Bunlar çoğu zaman geleneksel tanıma en yakın tanrısal hakka dayanan monarşilerdir. Hükümdar iktidarı, tek başında elinde tutar ve tanrıdan başka kimseye hesap vermek zorunda değildir. Çünkü otoritesini sadece tanrıdan aldığına inanıyordu. Tüm toplumlar tarihlerinin bu veya şu evresinde monarşiyi yaşamış ve ona kutsal bir nitelik vermiştir. Monarşiye verilen bu kutsal nitelikten dolayı bu yönetim biçimi ortadan kalkmasına rağmen monarşi varlığını korudu. Örneğin Atina da demokratik dönem içinde, yargıç kral sitenin tüm dini hayatını elinde tutuyordu. Tanrılar ve insanlar arasında aracılık görevini üstlendiğine inanıyor ve inandırıyordu. Yine Mısır’da kral defalarca rahiplerin engellemesiyle karşılaştı ve onlarla uzlaşmak zorunda kaldı. Yunanistan’da da krallık gücü ayrıntılı ve bürokratik bir saray yönetimine dayanıyordu. Kral aynı zamanda ordunun başıydı ve savaşlarda kendine eşlik eden savaşçılar sınıfını göz önünde bulunduruyordu.

          Monarşilerin en mutlak nitelik kazandığı ve en uzun süre varlığını koruduğu bölgeler; tarımın sulamaya dayandığı ve karmaşık bir örgütleme gerektiği yerlerdi (Swıngewood,2009: 89-92).

          Monarşi Çeşitleri

             Mutlak Monarşi: Bir hükümdarın devlet başkanı olduğu yönetim biçimidir. Kurucusu Sert Yasaları olan Babil Kralı Hammurabi’dir. Kral her istediğini yapıyor ve Allah tarafından da kabul olarak gördüğü için halkı da ortaya Allah’ı atarak kabul ettiriyordu. Bu yüzden bu dönemde halk ezilen durumdaydı.

            Meşru Monarşi :Bir ülkedeki hükümdar iktidarını belirli derecede organlarla / meclislerle paylaştıkları yönetim tarzına denir. Yani bir nevi şartlı krallık. Baştaki kral veya sultanın bir kısım temel kurallar, anayasa kuralları ile sınırlandırıldığı tek kişilik yönetimdir.

            Parlamenter Monarşi :  Bir çok ülkede toplumsal ve siyasal gelişim özellikle 18. Yüzyılın sonlarında meşru adı verilen bu otorite doğdu. Buna göre hükümdarın yetkileri yazılı bir anayasa ile tanımlandı ve sınırlandı. Gene kral devletin simgesi olarak kalır; ancak yürütme yetkisini bir hükümete bırakır. Hükümet de halk tarafından seçilmiş bir millet meclisinin kararına uymak zorundadır[2].

 Monarşinin Özellikleri

1.      Yönetim aynı hanedan içinde çıkan kişilerce yapılır.

2.      Karar verme yetkisi tek kişide toplanır.

3.      Yönetim babadan oğla geçer.

Günümüzde Monarşi ile Yönetilen Devletler

Avustralya ( Federal Meşruti Monarşi )

Antiller ve Barbados (Meşruti Monarşi)

Bahamalar (Meşruti Monarşi)

Bahreyn (Mutlak Monarşi)

Vatikan (Seçime Dayalı Mutlak Monarşi)

Suudi Arabistan (Mutlak Monarşi)

Belçika (Meşruti Krallık)

Bhutan (Parlementer Monarşi)

Ürdün (Parlementer Monarşi)

Liechtenstein (Parlementer Monarşi)

Birleşik Arap Emirlikleri (Monarşi ile Yönetilen 7 Emirlikten Oluşan Federasyon)

Brunei (Meşruti Monarşi)

Büyük Britanya (İngiltere) (Meşruti Krallık)

Danimarka (Meşruti Krallık)

Fas (Meşruti Krallık)

Hollanda (Meşruti Krallık)

İspanya (Meşruti Krallık)

İsveç (Meşruti Krallık)

Norveç (Meşruti Krallık)

Jamaika (Meşruti Monarşi)

Japonya (Meşruti Monarşi)

Kuveyt (Meşruti Monarşi)

Kanada (Meşruti Monarşi)

Lüksemburg (Meşruti Monarşi)

Monako (Meşruti Monarşi)

Nepal (Meşruti Monarşi)

Solomon Adaları (Meşruti Monarşi)

Tayland (Meşruti Monarşi)

Umman (Meşruti Monarşi)

Yeni Zelanda (Meşruti Monarşi)

          İsveç : Meclis sistemine sahip meşru monarşi ile yönetilen bir ülkedir. Ekonomik bakımından gelişmiş olan İsveç The Economist’in indeksine göre birinci sıradadır. B.M’lerin İnsani Gelişim İndeksine göre yedinci sıradadır. 1 Ocak 1995 tarihinden beri bir Avrupa Birliğiüyesidir.

          Hollanda : A.B NATO üyesidir. Ülke Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesine, Uluslararası Adalet Divanına, Uluslararası Ceza Mahkemesine ev sahipliği yapmaktır.Meşruti Krallık ile yönetilmektedir.

Kaynakça

GIDDENS, A. (2012). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayıncılık.

SWINGEWOOD, A. (2009). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. İstanbul: Agora Kitaplığı.

http:/tr.wikipedia org/wiki/monarş%C5%9Fi

---

[1] Muş Alparslan Üniversitesi , Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü 2. Sınıf

[2] Bkz: http:/tr.wikipedia org/wiki/monarş%C%9Fi